کد مطلب:17088 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » احكام

آيا در صدر اسلام مسئله ماليات مثل زمان فعلي بود؟

مالياتهاي زمان فعلي با آن چه كه در صدر اسلام وجود داشت، تا حدودي تفاوت دارد، توضيح مالياتهاي اسلامي را به صورت كلي ميتوان بر دو دسته تقسيم نمود:

1 - مالياتهاي مستقيم؛ يعني ماليات هايي كه نسبت يا مقدار يا مورد وضع آن يا تركيبي از اينها به نوعي مستقيماً از طرف شارع مشخصي معين گرديده است، مثل خمس، زكات، خراج و جزيه.

2 - مالياتهاي تبعي؛ يعني مالياتي كه حاكم اسلامي ميتواند در شرايط خاص وضع نمايد و مورد يا مقدار، يا نسبت خاصي براي آن در نظر گرفته نشده است. فقط تابع هزينههاي ضروري دولت و امثال آن است. (1)

در صدر اسلام به ويژه در زمان پيامبر (ص) به جهت نوپايي و كوچك بودن دولت اسلامي، مالياتها محدود بود و در همان نوع اول مانند خمس غنايم، زكات طلا و نقره، انعام (چارپايان) ثلاث (گوسفند و شتر و گاو) و غلات اربعه، فيء (انفال)، خراج، جزيه و فديه بود.

اما بعد كه به تدريج دولت اسلام توانمند ميگرديد و متناسب با آن هزينهها و مخارج آن فزوني ميگرفت، دولتها يا حاكمان اسلامي به تناسب موقعيتها به مالياتهاي قسم دوم رو آوردند. از جمله اين كه در زمان پيامبر (ص) امام علي (ع) از اسبهاي خاص ماليات ميگرفتند.

ماليات هايي كه امروزه در قوانين مدني ايران وجود دارد، عمدتاً مالياتهاي نوع دوم است كه در زمان پيامبر (ص) چندان مطرح نبود.

در مورد تحولات مالياتي در اسلام به كتاب بيت المال پيدايش و تحولات آن، تأليف خوله شاكر الدخيلي، ترجمه سيد محمد صادق عارف، مراجعه نماييد.

پينوشتها:

1 - مقدمهاي بر نظام مالياتي و بودجه در اسلام، س م. ر. مدرسي، ص 20 و 21.